DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE W SZKOLE

Każda szkoła ma obowiązek tworzenia programu wychowawczo – profilaktycznego opartego na podstawie wyników corocznej diagnozy w zakresie występujących w środowisku szkolnym potrzeb rozwojowych uczniów, w tym czynników chroniących i czynników ryzyka, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń związanych z używaniem substancji psychotropowych, środków zastępczych oraz nowych substancji psychoaktywnych. Analiza motywów podejmowania przez dzieci i młodzież zachowań ryzykownych pozwala na stwierdzenie, że często są one podobne. Są to motywy:

• Ucieczkowe – ucieczka od problemów zewnętrznych lub wewnętrznych.
• Poszukiwania – ciekawość, chęć przeżycia nowych doznań.
• Konformizmu – chęć dopasowania się do grupy rówieśniczej.
• Egzystencjonalne – poczucie braku sensu.
• Prestiżowe – bycia dorosłym, ważnym

Działania profilaktyczne szkoły powinny skupiać się na trzech obszarach działania:

• wspomaganie dziecka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu,
• ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka, które zaburzają prawidłowy rozwój i dezorganizują zdrowy styl życia,
• inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu

Aby podejmowane działania były efektywne niezbędne jest ich przeprowadzanie w sposób zaplanowany. Przykładowy plan działań:

1. Diagnoza sytuacji szkolnej w tym szkolnych czynników ryzyka i czynników chroniących.
2. Planowanie działań w odniesieniu do wyników diagnozy.
3. Objęcie działaniami różnych grup szkolnych.
4. Zaplanowanie działań w oparciu o strategie profilaktyczne.
5. Realizacja zaplanowanych działań.6. Ewaluacja efektów i ewentualne zmiany.

Zdecydowanie najważniejszym elementem jest dobrze przeprowadzona diagnoza. Powinna ona opierać się na pozyskiwaniu informacji w równej formie (ankiety, wywiady, analiza dokumentów) oraz od różnych grup (uczniowie, nauczyciele, rodzice, instytucje współpracujące ze szkołą. Efektem dobrze przeprowadzonej diagnozy jest możliwość dostosowania działań do rzeczywistych potrzeb poszczególnych klas a nawet uczniów. Przykładowe działania podejmowane przez szkołę to:

1. Działania służące integracji dzieci, przekazywania norm i wartości, rozpoznawania uczuć i emocji, społecznie akceptowanego komunikowania potrzeb.
2. Rozwijanie kompetencji społecznych i komunikacyjnych.
3. Tworzenie okazji do osiągnięcia sukcesu na miarę możliwości (liczne konkursy nie tylko naukowe, przydzielanie ról i zadań w szkole umożliwiających uzyskanie społecznej akceptacji np. opieka nad szkolnym sprzętem nagłaśniającym, robienie gazetek, planowanie dyskotek).
4. Wspieranie uczniów z trudnościami w nauce lub trudnościami środowiskowymi, emocjonalnymi, uczniów z grup ryzyka.
5. Tworzenie oferty atrakcyjnego spędzania czasu, umożliwiającego zaangażowanie się w pozytywną działalność (harcerstwo, wolontariat, kółka zainteresowań).
6. Działania skierowane do rodziców podkreślające rolę rodziców w redukcji zachowąń ryzykownych u dzieci.
7. Reagowanie w sytuacjach naruszenia norm i zasad – konsekwentne stosowanie nagród i kar, motywowanie do zmiany.

Ostatnim ważnym elementem jest ewaluacja efektów i ewentualne wprowadzanie zmian. Taki sposób prowadzenia działań podnosi ich efektywność.

Literatura:

• Gaś Z. B. (Red.), Profilaktyka uzależnień, WSiP, Warszawa 1993
• Gaś Z. B. Szkolny Program Profilaktyki: istota, konstruowanie, ewaluacja, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Warszawa 2004
• Gaś Z. B. (Red.), Badanie zapotrzebowania na profilaktykę w szkole. Poradnik dla szkolnych liderów profilaktyki, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Warszawa 2004
• Szymańska J. (red.), Profilaktyka w szkole. Poradnik dla nauczycieli, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa 2005
• Szymańska J., Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 2002